Είμαι Νεοζηλανδός, έφτασα πρόσφατα στην Ελλάδα και σκοπεύω να εγκατασταθώ εδώ με την Ελληνίδα σύντροφό μου. Έφτασα μία εβδομάδα πριν ο κορονϊός καταλάβει τη χώρα, οπότε η εμπειρία μου για τον ελληνικό πολιτισμό κατά την ενδιάμεση περίοδο περιορίστηκε από τους εγκλεισμούς και τις προφυλάξεις για την υγεία. Μετά τον εμβολιασμό, αρχίζουμε να απομακρυνόμαστε από την απομόνωση και να ασχολούμαστε και πάλι με την ζωή και τον πολιτισμό στην Ελλάδα. Πρόσφατα ολοκληρώσαμε μια δεκαήμερη επίσκεψη στο νησί της Τήνου, εν μέρει για να αρχίσουμε να ξεδιπλώνουμε τις ρουτίνες που δεν έχουμε ασκήσει από τότε που έφτασε ο ιός.
Σε ένα περίπατό μας που ξεκίνησε από τη θάλασσα ένα ζεστό πρωινό της αρχής του καλοκαιριού, φτάσαμε, ανεβαίνοντας το πέτρινο καλντερίμι, στο χωριό Πύργος στη βορειοανατολική Τήνο. Ο Πύργος είναι ένας πολιτιστικός και καλλιτεχνικός κόμβος, όχι μόνο της Τήνου, αλλά και της Ελλάδας και της Ευρώπης. Η είσοδος του χωριού από το μονοπάτι, παρείχε μαγευτική θέα σε λευκά και μπλε κυβιστικά κυκλαδικά σπίτια στα οποία κυριαρχούσαν οι θολωτές οροφές των εκκλησιών. Οι υποσχέσεις της μακρινής θέας τιμήθηκαν από το ίδιο το χωριό και όταν φτάσαμε στην πλατεία του, μπορέσαμε να αισθανθούμε την ιδιαίτερη ενέργεια που εκπέμπει.Είχαμε διαβάσει για την πολιτιστική σημασία του χωριού και αποφασίσαμε να επισκεφτούμε μερικά από τα αξιοθέατά του. Ένα από αυτά ήταν η Σχολή Καλών Τεχνών του Πύργου.Δεν είχαμε ενημερώσει τους υπεύθυνους για την επίσκεψή μας. Μπήκαμε αυθόρμητα με την ελπίδα να δούμε και να βιώσουμε κάτι από την έμπνευση που επικρατεί μέσα στους χώρους μιας τέτοιας σχολής.
Καθώς τριγύριζα μέσα στην αυλή, σε μια περιοχή όπου αποθηκεύονταν ακατέργαστα τεμάχια μαρμάρου, κυρίως ανέγγιχτα από τη σμίλη, ένας άντρας με πλησίασε κι εγώ έψαξα για κάποιες κατάλληλες λέξεις στα ελληνικά. “Συγγνώμη, αλλά σας πειράζει αν κοιτάξω γύρω από τους χώρους της Σχολής;”. Με κοίταξε στα μάτια και είπε στα αγγλικά: «Φυσικά, αλλά εξαιτίας του κορονοϊού, παρακαλώ μείνετε έξω. Από που είστε;”. Και επέμεινα με τα στοιχειώδη ελληνικά μου, απαντώντας: “Νεα Ζηλανδία”. «Αχχ…» είπε, «Αοτεαρόα». Σαν να με χτύπησε κεραυνός! Αυτός ο άνθρωπος είχε ευρεία γνώση και πολιτιστική κατανόηση. Έχοντας μείναι άφωνος από το δέος, η έλλειψη ανταπόκρισής μου είχε ως αποτέλεσμα το τέλος αυτού που μπορεί να ήταν μια εμπνευσμένη συνάντηση.
Ο άντρας από τον Πύργο, σε ένα απομονωμένο χωριό της Τήνου, γνώριζε το ιθαγενές όνομα των Μάορι για την μακρινή πατρίδα μου. Στα Μάορι, Αοτεαρόα σημαίνει «Γη του μεγάλου λευκού σύννεφου».
Για μένα τουλάχιστον, αυτή ήταν μια πολύ σημαντική στιγμή που με έκανε να ξανασκεφτώ τις ευρύτερες πτυχές και σχέσεις μεταξύ του ελληνικού πολιτισμού και εκείνου των Μάορι. Αν και δεν είμαι ειδικός σε κανέναν από τους εν λόγω πολιτισμούς, έχω εντοπίσει αρκετούς παραλληλισμούς μεταξύ τους. Η σχέση, για παράδειγμα, των ανθρώπων με τον Θάνατο και ο τρόπος με τον οποίο οι δύο λαοί βιώνουν το Πένθος και τον Θρήνο έχουν ισχυρά κοινά στοιχεία. Η Γενεαλογία, λέξη ελληνική, με την αντίστοιχη στα Maori να είναι ‘Whakapapa’, έχουν βαθιές ρίζες και στους δύο κόσμους. Τα άτομα και στους δύο πολιτισμούς προσδιορίζονται θεμελιακά από την οικογενειακή καταγωγή και τον τόπο, και μοιράζονται μια βαθιά ανάγκη να αναγνωρίσουν τι προηγήθηκε. Και οι δύο πολιτισμοί συγκροτούνται (και μερικές φορές πολώνονται) από βαθιούς οικογενειακούς δεσμούς.
Επιπλέον, ο ελληνικός πολιτισμός και εκείνος των Μάορι, υποστηρίζονται από τον Μύθο. Ο Μύθος παρουσιάζεται μέσω συστοιχιών Θεών με σαφώς καθορισμένες γενεαλογίες και ιεραρχία και από μια ποικιλία μυθικών πλασμάτων – όπου όλα σχετίζονται με τη Φύση και τις φυσικές δυνάμεις. Το Wairua (Ψυχή στα ελληνικά) είναι ένα κεντρικό στοιχείο του κόσμου των Μάορι, όπως ήταν σαφώς στην αρχαία Ελλάδα, και έχει ισχυρή παρουσία στην τέχνη τους. Μια άλλη ομοιότητα είναι η έκφραση ενός ευρέος φάσματος συναισθημάτων μέσω του χορού και του τραγουδιού. Και, φυσικά, το φαγητό παίζει σημαντικό ρόλο σε καθέναν από αυτούς τους δύο πολιτισμούς. Επιπλέον, η σχέση με τη θάλασσα που είχε η Ελλάδα εδώ και χιλιετίες αντικατοπτρίζεται από μια παρόμοια σχέση στον κόσμο των Μάορι. Έλληνες και Πολυνήσιοι πραγματοποίησαν επικά θαλάσσια ταξίδια με μικρά πλοία σε διαφορετικές θάλασσες κατά τη διάρκεια παρόμοιας χρονικής περιόδου. Εξερεύνησαν τις αντίστοιχες θάλασσές τους σε ταξίδια ανακάλυψης, εμπορίου και αποικισμού. Τόσες πολλές ομοιότητες!
Επειδή η Τέχνη είναι ένα σημαντικό πνευματικό προϊόν κάθε πολιτισμού, αυτές οι σκέψεις με κάνουν να αναρωτιέμαι για την πιθανή γονιμότητα μιας καλλιτεχνικής σύντηξης μεταξύ της ελληνικής τέχνης και εκείνης των Μάορι.
Η τέχνη των Μάορι χαρακτηρίζεται από τολμηρά γλυπτα κυρίως σε ξύλο (whakairo), αλλά και οστά, πίνακες ζωγραφικής και ύφανση με ισχυρές γραμμικές και στρογγυλεμένες μορφές. Υπάρχει ένα συνεχές ενδιαφέρον για τη διατήρηση και ανάπτυξη αυτών των μορφών στην κοινότητα των Μάορι. Ως Νεοζηλανδός, ο οποίος είχε το προνόμιο να αλληλεπιδράσει και να αναπτύξει ισχυρούς δεσμούς με τους Μαορί και τον πολιτισμό τους, αυτές τις αξίες τις έχω μέσα στην καρδιά μου. Η σχολή του Πύργου διατηρεί ελληνικές τεχνικές και στιλ γλυπτικής από μάρμαρο, διδάσκοντάς τες σε ταλαντούχους νέους καλλιτέχνες. Αυτοί οι μαθητές θα αναπτύξουν αναμφίβολα νέους τρόπους έκφρασης των πολιτιστικών τους θεμελίων. Αλλά από πού θα αντλούσαν οι νέοι και ταλαντούχοι καλλιτέχνες την τέχνη τους εάν είχαν εκτεθεί παράλληλα σε μορφές τέχνης προερχόμενες από έναν αρχαίο πολιτισμό που αναπτύχθηκε στους αντίποδες; Μπορώ μόνο να φανταστώ. Ανεξάρτητα από το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα μιας τέτοιας σύντηξης, πιστεύω ότι τα οφέλη της αμοιβαίας έκθεσης στις πολιτιστικές ρίζες μπορούν να οδηγήσουν μόνο σε κοινές ανταμοιβές.
Αυτές οι γενικές ιδέες πιθανώς να μην είναι μοναδικές και ίσως κάποια μορφή αλληλεπίδρασης μεταξύ της ελληνικής και μάορι τέχνης να έχει ήδη πραγματοποιηθεί. Εάν ναι, πού θα μπορούσα άραγε να δω τα αποτελέσματα; Και ποιά οφέλη προήλθαν από αυτό το πάντρεμα; Υποψιάζομαι ότι ο άντρας που γνώρισα στον Πύργο έχει τις απαντήσεις σε μερικές από τις ερωτήσεις μου. Αν όμως όχι, γιατί να μην πραγματοποιήσουμε ένα τέτοιο ταξίδι όλοι μαζί;
John Begg
+30.2103311602 
info@lexi-logos.gr